Suwerenność żywnościowa jako fundament polityki UE

Dokument jednoznacznie wskazuje, że bezpieczeństwo i suwerenność żywnościowa są priorytetami nienegocjowalnymi dla Unii Europejskiej. W kontekście ostatnich kryzysów – pandemii COVID-19, trwającej wojny w Ukrainie oraz zakłóceń w łańcuchach dostaw – KE podkreśla konieczność uniezależnienia się od importu kluczowych surowców rolnych. Oznacza to wzmocnienie kontroli nad standardami jakościowymi produktów importowanych, by móc zapobiec nieuczciwej konkurencji ze strony państw trzecich stosujących niższe normy środowiskowe lub społeczne.

Wizja zakłada również restrykcyjne podejście do reimportu pestycydów zakazanych w UE, co ma chronić unijnych producentów przed zalewem tańszych, lecz potencjalnie szkodliwych substancji. Tego typu mechanizmy ochronne mogą wpłynąć na kształt umów handlowych, wymuszając na partnerach dostosowanie się do unijnych regulacji.

Ewolucja Wspólnej Polityki Rolnej: od dopłat do ukierunkowanego wsparcia

Jednym z najważniejszych postulatów Wizji jest reforma systemu płatności bezpośrednich. Dotychczasowy model, oparty na jednolitych stawkach za hektar, ma zostać zastąpiony mechanizmami degresywności i większym ukierunkowaniem na:

1. Młodych i nowych rolników – poprzez ułatwienia w przejmowaniu gospodarstw oraz preferencyjne kredyty.
2. Gospodarstwa małe i średnie – uproszczenie procedur administracyjnych i zwiększenie elastyczności w dostosowaniu do wymogów środowiskowych.
3. Regiony o trudnych warunkach naturalnych – dodatkowe wsparcie dla obszarów górskich lub zagrożonych dezertyfikacją.

KE zapowiedziała również kompleksowy pakiet uproszczeń legislacyjnych na 2025 rok, który ma ograniczyć biurokrację związaną z WPR. W ocenie ekspertów, kluczowe będzie wprowadzenie jednolitej platformy cyfrowej do składania wniosków i monitorowania wdrożenia ekoschematów.

Innowacje i cyfryzacja jako motor konkurencyjności

Szczególną uwagę poświęcono rolnictwu węglowemu  jako dodatkowemu źródłu dochodu dla rolników. KE zapowiada stworzenie rynku certyfikatów węglowych, które pozwolą gospodarstwom zarabiać na sekwestracji CO₂.

Aby sprostać globalnej konkurencji, KE stawia na przyspieszenie transformacji technologicznej w rolnictwie. Do 2027 roku ma zostać przyjęta Unijna Strategia Cyfrowa dla Rolnictwa, obejmująca m.in.:

• wdrożenie systemów precyzyjnego rolnictwa opartych na sztucznej inteligencji.
• rozwój platform wymiany danych między gospodarstwami a przetwórniami.
• wsparcie dla start-upów agro-tech poprzez fundusze strukturalne.

HARVIUM stawia na innowacje i transparentność

Harvium już teraz, nie czekając na biurokratyczną unijną machinę, ale wychodząc naprzeciw oczekiwaniom przedsiębiorców i rolników (TU i TERAZ) nie za 3 lata, nie za dekadę, przygotowuje zindywidualizowane raporty, a także udostępnia cały komponent usług związanych z rolnictwem precyzyjnym. Udostępnia jedyną na rynku platformę handlową, która umożliwia przeprowadzanie transakcji zakupu / sprzedaży kilkuset produktów rolnych i przemysłowych. Jest to swoiste zrewolucjonizowanie rynku, gdzie obie strony transakcji spotykają się bezpośrednio i na równych transparentnych warunkach.

Zrównoważony rozwój: między redukcją emisji a bezpieczeństwem żywności

Wizja KE jednoznacznie wiąże przyszłość rolnictwa z realizacją celów Europejskiego Zielonego Ładu. Do 2040 roku sektor rolny ma przyczynić się do redukcji emisji gazów cieplarnianych o 40-60% w porównaniu z poziomami z 2005 roku. Osiągnięcie tego wymagać będzie:

• stopniowego wycofywania najbardziej szkodliwych pestycydów i nawozów syntetycznych.
• wprowadzenia „kompasu zrównoważonego rolnictwa” – dobrowolnego systemu oceny efektywności środowiskowej gospodarstw.
• Rozwoju agroenergetyki i biogospodarki o obiegu zamkniętym.

Jednocześnie KE podkreśla, że działania klimatyczne nie mogą odbywać się kosztem produktywności. W dokumencie wielokrotnie powtarza się teza o konieczności „ucieczki do przodu” – tj. inwestycji w innowacje, które pozwolą pogodzić wzrost plonów z ochroną ekosystemów.

Handel zagraniczny: ochrona unijnych interesów a globalna konkurencja

Polska, jako szósty eksporter żywności w UE, odnotowała w 2024 roku rekordową wartość eksportu rolno-spożywczego na poziomie 53,5 mld EUR. KE zamierza wzmocnić tę pozycję poprzez:

• aktywną promocję unijnych produktów na rynkach trzecich (np. via kampanie „EU Food Excellence”).
• wprowadzenie mechanizmów przeciwdziałania dumpingowi cenowemu – zwłaszcza w sektorze mleczarskim i mięsnym.
• negocjowanie klauzul sanitarnych i środowiskowych w umowach handlowych (np. z Mercosurem).

W kontekście napięć na rynku światowym (wojna handlowa USA-Chiny, embarga rosyjskie), KE zapowiada także dywersyfikację dostaw surowców strategicznych, takich jak nawozy czy pasze białkowe.

Obszary wiejskie: od wyludnienia do rewitalizacji

Aby przeciwdziałać wyludnianiu się wsi, Wizja proponuje aktualizację Planu Działań dla Obszarów Wiejskich z 2021 roku. Nowe inicjatywy obejmują:

• Platformę Kobiet w Rolnictwie – wspierającą przedsiębiorczość i przywództwo kobiet na wsi.
• Roczny Dialog Żywnościowy – forum konsultacyjne łączące rolników, konsumentów i naukowców.
• Programy rewitalizacji dziedzictwa kulturowego jako elementu marki regionów.

KE podkreśla przy tym konieczność zwiększenia dostępu do szybkiego internetu na obszarach wiejskich. Obecnie jedynie 67% gospodarstw w UE ma łącza powyżej 100 Mb/s.

Wyzwania i kontrowersje: krytyka ze strony środowisk rolniczych

Mimo ambitnych założeń, Wizja spotkała się z krytyką części ekspertów. Dokument:

• nie rozwiązuje problemu niskiej jakości żywności masowo produkowanej w systemie przemysłowym.
• pomija kwestię koncentracji kapitału w łańcuchu dostaw – 80% zysków z rynku spożywczego trafia do sieci handlowych i przetwórni, a nie rolników.
• nie precyzuje, w jaki sposób pogodzić cele środowiskowe z koniecznością utrzymania opłacalności małych gospodarstw.

W odpowiedzi na te zarzuty KE zapowiedziała przegląd dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych oraz wsparcie dla krótkich łańcuchów dostaw.

Podsumowanie: kierunek ewolucji, nie rewolucji

„Wizja dla rolnictwa i żywności” wyznacza ścieżkę stopniowych zmian, unikając radykalnych rozwiązań mogących destabilizować rynek. Jej sukces zależeć będzie od:

1. skutecznego zaangażowania państw członkowskich w realizację celów środowiskowych.
2. utrzymania spójności między polityką rolną a handlową UE.
3. zapewnienia sprawiedliwej dystrybucji korzyści w całym łańcuchu wartości.

W nadchodzących miesiącach kluczowe znaczenie będą miały prace nad Strategią Odnowy Pokoleniowej (2025) oraz kształt przyszłego budżetu WPR po 2027 roku. Jak podkreśla polski minister rolnictwa, bezpieczeństwo żywnościowe pozostaje nadrzędnym priorytetem, wobec którego wszystkie inne cele muszą być podporządkowane.

Eksperci Harvium będą na bieżąco Państwa informować o kolejnych krokach unijnych i krajowych regulatorów. Jeśli masz pytania, to skontaktuj się z nami!

The post Analiza wizji dla rolnictwa i żywności UE do 2040 first appeared on Harvium.