Nie(pewność) – wojna celna i globalne napięcia

Globalne napięcia handlowe i eskalacja konfliktów geopolitycznych w 2025 roku tworzą wyjątkowo złożone wyzwania dla polskich przedsiębiorców rolno-spożywczych. Od nowych taryf USA po skutki wojny w Ukrainie – analizujemy dla Państwa kluczowe czynniki kształtujące sytuację branży.

Negocjacje UE-USA: Między odwetem a kompromisem

W odpowiedzi na 20% cła na unijne towary przemysłowe i rolne (w tym produkty mleczne), Komisja Europejska zaproponowała 7 kwietnia 2025 r. wzajemne zniesienie ceł na towary przemysłowe („zero za zero”) oraz przygotowała listę odwetowych taryf o wartości 4,2 mld EUR. Wśród produktów objętych odwetem znalazły się:

• bourbon – kluczowy towar eksportowy „czerwonych stanów” (wspierających prezydenta Trumpa);
• maszyny rolnicze – uderzenie w amerykańskich producentów, takich jak John Deere;
• orzeszki ziemne – strategiczny produkt dla południowych stanów USA.

W efekcie, od 10 kwietnia 2025 r. obowiązuje 90-dniowe zawieszenie unijnych ceł odwetowych (25% na towary o wartości 21 mld EUR), wprowadzone przez KE w odpowiedzi na podobny gest Donalda Trumpa. Amerykańskie cła na stal i aluminium (25%) oraz ogólna 10% stawka na unijny eksport pozostają jednak w mocy. Według wiceministra w MRiT Michała Baranowskiego, 90-dniowe okno negocjacyjne (do 9 lipca 2025) to szansa na złagodzenie konfliktu, jednak UE nie zamierza rezygnować z klauzuli klimatycznej w umowach handlowych.

Strategia dywersyfikacji: Nowe rynki dla polskiej żywności

W obliczu ograniczonego dostępu do rynku amerykańskiego, KE intensyfikuje negocjacje z:

Polska już odnotowuje 37% wzrost eksportu do Arabii Saudyjskiej (głównie drób) oraz 29% do Wietnamu (przetwory mleczne). KE planuje uruchomić fundusz subsydiów eksportowych o wartości 1,2 mld EUR, z którego polskie MŚP mogą korzystać od III kwartału 2025.

Ukraina: Nowe regulacje i mechanizmy ochronne

Przedłużenie Autonomicznych Środków Handlowych (ATM) do 5 czerwca 2025 r. utrzymuje bezcłowy import 98% ukraińskich produktów, ale KE wprowadza:

• mechanizm „czerwonej lampki” – automatyczne cła ochronne przy przekroczeniu progów importowych dla 7 wrażliwych produktów (m.in. cukier, drób);
• certyfikację jakościową – obowiązkowe badania laboratoryjne dla zboża i olejów.

Wobec tego, dla polskich rolników kluczowe będzie wykorzystanie funduszu modernizacji przechowalnictwa (120 mln EUR z KPO), co pozwoli konkurować z ukraińską nadprodukcją.

Innowacje jako odpowiedź na kryzys

KE ogłosiła 19 lutego 2025 r. Strategię Cyfrową dla Rolnictwa, która obejmuje:

1. Cyfrowe paszporty produktów – blockchain do śledzenia pochodzenia surowców;
2. Platformę AI dla optymalizacji nawożenia – redukcja kosztów o 15-20%;
3. Dotacje do robotyzacji – 45% refundacji kosztów zakupu maszyn autonomicznych.

Niemniej jednak, w Polsce już 450 gospodarstw testuje biogazownie modułowe, generując przychody z sprzedaży energii do sieci.

Praktyczne rozwiązania dla przedsiębiorców

W obliczu wzrostu kosztów produkcji nawet o 22% (paliwa) i 18% (nawozy), interesującymi mechanizmami i/ lub działaniami wydają się:

• kooperatywy zakupowe – wspólne zamówienia surowców przez grupy producentów;
• kontrakty forwardowe – zabezpieczenie cen zbóż i mięsa na 12-24 miesiące;
• eksport niszowy – koncentracja na produktach premium (ekologiczne sery, wędliny regionalne).

Ponadto KE zapowiada też uproszczenie procedur WPR od 2026 r., w tym 30% redukcję dokumentacji dla gospodarstw <50 ha.

HARVIUM stawia na innowacje i transparentność

Harvium już teraz, nie czekając na biurokratyczną unijną machinę oraz rozwój wojny handlowej, ale wychodząc naprzeciw oczekiwaniom przedsiębiorców i rolników (TU i TERAZ) nie za 3 lata, nie za dekadę, przygotowuje zindywidualizowane raporty, a także udostępnia cały komponent usług związanych z rolnictwem precyzyjnym. Ma to pozwolić zoptymalizować działalność i zbudować bufor bezpieczeństwa, odporny na oddziaływanie gospodarczych zawirowań. Udostępnia jedyną na rynku platformę handlową, która umożliwia przeprowadzanie transakcji zakupu / sprzedaży kilkuset produktów rolnych i przemysłowych. Jest to swoiste zrewolucjonizowanie rynku, gdzie obie strony transakcji spotykają się bezpośrednio i na równych transparentnych warunkach.

Perspektywy: czyli między ryzykiem a szansą

Według analiz EY, wojna celna może obniżyć polski PKB o 0,9 p.proc. w 2026, ale równoczesna dywersyfikacja rynków i inwestycje w technologię mogą zniwelować 60% tych strat. Kluczowe wyzwania na najbliższe miesiące:

• kwestia finalizacji umowy UE-Mercosur – szansa na eksport wołowiny i jabłek;
• reforma WTO – walka o zniesienie praktyk dumpingowych Chin i Rosji;
• kontrola jakości importu – egzekwowanie standardów UE wobec produktów z Ukrainy i Azji.

Zatem, z uwagi na powyższe czynniki oraz wskazane zagrożenia, polski sektor rolno-spożywczy stoi przed historycznym testem adaptacyjnym. Połączenie instrumentów ochronnych UE, innowacji technologicznych i dywersyfikacji rynkowej może nie tylko złagodzić skutki wojen handlowych, ale także zwiększyć długoterminową konkurencyjność.

Jednak według ZPP, bez reformy WPR i ochrony przed asymetrią norm (np. zakazem neonikotynoidów w UE przy ich stosowaniu w Ukrainie), 23% małych gospodarstw może upaść do 2027. Zatem sukces wymagać będzie jednak ścisłej współpracy rządu, przedsiębiorców i instytucji unijnych. Więcej o globalnych wyzwaniach znajdą Państwo w naszych analizach i opracowaniach.